تحلیل بازتاب فرهنگ عوام در سمک عیار

فرهنگ عامّه، از رایج ترین موضوعاتی است که در ذهن و روح بیشتر جوامع بشری ریشه دوانیده است و آثار آن به شکل های گوناگون نمایان است. بسیاری از اعتقادات آدمی از دوران های کهن تا به امروز شکل گرفته و باعث شده است جنبه های مهمی از زندگی انسان ها، به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، با عقاید، باورها و آداب و سننی پیوند یابد که مجموع آن ها «فولکلور» یا فرهنگ عامّه را می سازد. آثاری که در آن ها به جنبه های مختلف زندگی عوام توجه شده است، جسته و گریخته در گذشته ی ادبی ایران نیز نشانی از خود به جا گذاشته اند. بسیاری از این آداب و رسوم، نتیجه ی آمیزش روح آن قوم با محیط پیرامون خود، و تجربه های تلخ و شیرینی است که در طیّ تاریخ طولانی آن را به دست آورده است. داستان سمک عیّار از جمله متونی است که در آن به بسیاری از سنّت ها و آداب و باورهای مردمی و به طور کلّ، فرهنگ و فولکلور آن زمان، اشاره شده است. « بی تردید می توان گفت که آنچه از آثار تمدّن و فرهنگ در این کتاب دیده می شود، همه ایرانی و مربوط به ایران است» (ناتل خانلری، 1364: 9 ). در طیّ پژوهشی که در متن کتاب سمک عیّار صورت گرفت ابتدا جزئیات کامل این داستان مورد مطالعه قرار گرفت و سعی شد تمامی عناصری که با فرهنگ عوام و سنن و باورهای مردمی در ارتباطند، جمع آوری شده، سپس این عناصر، با مطالعه ی کتبی که به نحوی با موضوع پایان نامه و مطالب جمع آوری شده مرتبط بودند، به طور مستند و مدلّل تحلیل شوند. نگارنده ی این تحقیق بر آن است که با مشخّص کردن عناصر گوناگون فرهنگ عامه، جای این گونه باورها و آداب را در میان مردم تفسیر و تحلیل کند. در بخش دیگری از این کار تحقیقی سعی شده است آداب و رسوم و سنن ملّی و مذهبی، همچون آداب درباری، مراسم ازدواج، مراسم سوگواری و این گونه آداب، در عرصه ی داستان تبیین شود. در قسمت دیگری از پایان نامه نیز اعتقادها و باورهای مردمی، همچون اعتقاد به موجودات خیالی، سحر و جادو، چشم زخم، خواب و رویا و دیگر پدیده های خرافی... قید شده است. علاوه بر موارد فوق در قسمت پایانی تحقیق، به طبّ و درمان و استفاده از داروهای مختلف، تفریحات و سرگرمی هایی چون فعّالیّت های ورزشی، شکار، شراب و مِی گساری، پرداخته شده است.